पंचस्तरीय फळबाग जंगल पाळेकर माॅडेल: लेखांक # 18

कृषी-ऋषी पद्मश्री सुभाष पाळेकर, अमरावती, महाराष्ट्र.
पंचस्तरीय फळबाग जंगल पाळेकर माॅडेल: लेखांक क्र. 18

मित्रांनो,ईश्वराने मानव झाडाझुडुपासह प्रत्येक सजीवाला जसे एक प्रतिकार शक्तीचे अदभूत वरदान दिलेले आहे, तसेच स्वताची कीडनियंत्रण व्यवस्था सुद्धा उभी केली आहे..ती म्हणजे जैविक कीडनियंत्रण म्हणजे मित्रकिडींचे सहाय्याने शत्रू किडींचे नियंत्रण. ही सुद्धा ईश्वरीय अफलातून व्यवस्था आहे. दोन प्रकारच्या किडी असतात....एक शत्रू किडी व दुसर्‍या मित्र किडी. मित्र किडी संख्येने तुलनात्मक शत्रू किडीपेक्षा कमी असतात. परंतु एक एक मित्रकीड हजार शत्रू किडींना नष्ट करते. कोणत्या शत्रू किडींना कोणत्या मित्र किडीने खावे ह्याचेही नियम ईश्वराने बनवले आहेत. उदाहरणार्थ, पिकावर येणार्‍या मावा कीडीला क्रोनोब्राथा अॅफीडीव्होरा ही मित्र कीड खाईल, तुडतुडे , पांढरी माशी ह्या शत्रु किडीला क्रायसोपा कार्नीया किंवा लेडी बग बीटल मित्र कीड खाईल, पिठ्या ढेकुण म्हणजे मीली बग ह्या शत्रू किडीला क्रीप्टोलीनस माॅन्ट्रीझेरी व स्कीमनस काॅक्सीव्होरा ह्या मित्रकिडी खातील. भात पिकावरील शत्रू किडींना खाणार्‍या अनेक मित्र कीडी असल्यातरी भात पिकावरील हजारो शत्रु किडींचा खाऊन नायनाट करण्याचा ठेका ईश्वराने बेडकांना दिला आहे. पिकावर येणार्‍या अनेक प्रकारच्या शत्रु किडी अळ्यांना नष्ट करण्याचे महान यज्ञ पाखरे व लाल मुंग्या करीत असतात. म्हणून आपल्याला ह्या नैसर्गिक व्यवस्थेचा  उपयोग करून घ्यायचा आहे. ह्या मित्र कीडी रासायनिक शेतीतील पिकांवर अजिबात येत नाहीत. मात्र आपल्या सुभाष पाळेकर नैसर्गिक शेतीतील पिकावर मित्र कीडी आपोआप मोठ्या संख्येने येतात व आपले पीक संरक्षणाचे काम मोफत करून देतात. परंतु त्यांना निवास करायला किंवा बसायला काही झाडे झुडुपे आवडतात व त्यावरच आकर्षित होतात. ती झाडे झुडुपे आहेत..चवळी, मका, झेंडु, तुळस, शेवगा, बाजरा, तूर, मोहरी, धणे, मेथी, गाजर, मुळे, शेवगा, कांदा बियांचे गोंडे, सोंफ, हादगा, घेवडा, वाटाणा, देशी हरभरा, उडीद, कुळीथ, मटकी, वाल ईत्यादि. ह्या सर्व आंतरपिकांचे नियोजन आपण फळबागात व पिकांत करणार आहोत.
कीड रोधक औषधांच्या फवारणीचे वेळा पत्रक —
पहिली फवारणी बी अंकुरणानंतर किंवा रोपलावणीनंतर पंधरा दिवसांनी—
एकरी 100 लिटर नीमास्र पाणी न मिसळता, किंवा एकरी 100 लिटर पाणी अधिक 2 लिटर ब्रम्हास्र कींवा अग्नी अस्र किंवा दशपर्णी अर्क मिसळून किंवा 15 लिटर पाणी व 300 मिली ब्रम्हास्र किंवा अग्नी अस्र किवा दशपर्णी अर्क मिसळून  फवारावे.
दुसरी फवारणी पहिल्या फवारणीनंतर पंधरा दिवसांनी—
एकरी 125 लिटर नीमास्र पाणी न मिसळता किंवा 125 लिटर पाणी अधिक 3 लिटर ब्रम्हास्र किंवा अग्नीअस्र किंवा दशपर्णी अर्क मिसळून फवारावे.किंवा 15 लिटर पाणी अधिक 400 मिली ब्रम्हास्र किंवा अग्नीअस्र किंवा दशपर्णी अर्क मिसळून फवारावे.
तीसरी फवारणी दुसर्‍या फवारणीनंतर पंधरा दिवसांनी—
एकरी 150 लिटर नीमास्र किंवा एकरी 150 लिटर पाणी अधिक 4.5 साडेचार लिटर ते 5 लिटर ब्रम्हास्र किंवा अग्नी अस्र किंवा दशपर्णी अर्क मिसळून फवारावे किंवा 15 लिटर पाणी अधिक 500 मिली ब्रम्हास्र किंवा अग्नीअस्र किंवा दशपर्णी अर्क मिसळून मारावे,
चवथी फवारणी तीसर्‍या फवारणीनंतर पंधरा दिवसांनी—
एकरी 200 लिटर पाणी अधिक 6 ते 8 लिटर ब्रम्हास्र किंवा अग्नीअस्र किवा दशपर्णी अर्क मिसळून फवारावे, किंवा 15 लिटर पाणी अधिक 500 ते 600 मिली ब्रम्हास्र किंवा अग्नी अस्र किंवा दशपर्णी अर्क मिसळून फवारावे.
त्या नंतरच्या फवारण्या दर पंधरा दिवसांनी एकरी 200 लिटर पाणी व 6 ते 8 लिटर ब्रम्हास्र किंवा अग्नी अस्र किंवा दशपर्णी अर्क मिसळून कराव्या किंवा 15 लिटर पाणी अधिक 500 ते 600 मिली ब्रम्हास्र किंवा अग्नी अस्र किंवा दशपर्णी अर्क मिसळून पुढे फलधारणा होईपावेतो सुरु ठेवाव्यात.
फवारण्या मुख्य पिकासोबतच आंतरपिकांवर व खालील जमिनीवर सुद्धा कराव्यात
 साधारणता ठोकळमानाने औषधांच्या फवारण्या दर अमावशा व पोर्णिमेला कराव्यात. कारण सहसा हा काळ किडींचा अंडी टाकण्याचा असतो.
औषध फवारणीची अचूक वेळ कोणती ?—
पिकांचे किंवा फळझाडांचे दैनंदिन निरीक्षण करतांना ज्या दिवशी पानांचे मागील बाजुवर उन्हात चमकणारी किडींची अंडी किंवा लहान किडी दिसतील तर लगेच वरील औषधांच्या फवारण्या कराव्यात. जर किडींची अंडी किंवा लहान अळ्या दिसल्या नाहीत तर औषध फवारणीची आवश्यकता नाही.

पंचस्तरीय फळबाग जंगल पाळेकर माॅडेल: लेखांक # 17

कृषी-ऋषी पद्मश्री सुभाष पाळेकर, अमरावती, महाराष्ट्र.
पंचस्तरीय फळबाग जंगल पाळेकर माॅडेल: लेखांक क्र. 17

मित्रांनो, आता महाराष्ट्रात पावसाला सुरुवात झालेली आहे. मी आणखी पुढील दहा दिवस हिमाचल प्रदेशात सीमला येथे आहे, तेथे पाऊस नाही, थंडी आहे. माॅडेलच्या आखणीला व बी टोकणीला सुरुवात केलेली असेलच. जे शेतकरी मित्र हे फळबागजंगल माॅडेल हमखास उभे करणार आहेत, त्यांची माझ्यासोबत विदर्भासाठी एक वेगळी बैठक दि.9 जुलै 2019 ला नागपूर येथे घेणार आहे व तसेच पुणे येथे दि.13 जुलै 2019 ला मराठवाडा, पश्चिम महाराष्ट्र व खाणदेशातील हे माॅडेल घेऊ ईच्छिणार्‍यांची माझ्यासोबत एक वेगळी बैठक घेणार आहे. ज्यांनी हे माॅडेल करायचे हा निर्णय पुर्णपणे घेतला आहे त्यांचेसाठीच फक्त ह्या दोन्ही बैठका आयोजित केल्या आहेत. त्यांना बैठकीचे ठिकाण व बैठकीचे स्वरुप ह्याबद्दल सरळ त्यांचे फोनवर माहिती दिली जाईल. तेव्हा, ज्यांची अंतःकरणातून हे माॅडेल उभे करण्याची तीव्र ईच्छा आहे , त्यांनी त्यांचे व्हाॅट्स अॅपवरुन माझे व्हाॅट्स अॅप नं. 9850352745 वर मला आपला पत्ता, मोबाईल नंबर, व किती क्षेत्रावर हे माॅडेल घेणार आहात ही माहिती असलेला संदेश म्हणजेच मेसेज त्वरीत पाठवावा.

पीक संरक्षण निसर्ग करेल,आपण निसर्गाला त्या नैसर्गिक प्रक्रियेत मदत करणार—
निसर्गाचा एक कायदा आहे— सबलांना जगण्याचा अधिकार आहे,दुर्बलांना नाही ह्या कायद्यामागे ईश्वराचा उद्देश आहे की पुढील पिढ्या बलवान निपजून त्यांचे द्वारा जैवविविधता टिकून राहावी. 84 लाख प्रकारच्या सजीवांच्या अनेक अन्नसाखळ्या व गट ईश्वराने निर्माण केले आहेत. ह्या सर्व अन्नसाखळ्या एकमेकावर अवलंबून असतात. त्या अन्नसाखळ्यांचे आपसातील व्यवहार सुरळीत चालावे म्हणून ईश्वराने काही नियम केले आहेत. पहला नियम आहे—शाकाहारी केवळ शाकाहार करेल. दुसरा नियम आहे—शाकाहारी कोणत्याही परिस्थितीत मांसाहार करणार नाही. तिसरा नियम आहे—मांसाहारी फक्त शाकाहारीलाच खाईल. आणि चवथा नियम आहे—एक मांसाहारी दुसर्‍या मासाहारीला खाणार नाही. एक मानव सोडला तर ईतर सगळे सजीव म्हणजे पशु पक्षी झाडेझुडुपे ईश्वराचे हे नियम तंतोतंत पाळतात. उदाहरणार्थ एवढा धिप्पाड सशक्त बलवान एका झटक्यात झाडे उपडून फेकणारा हत्ती त्याचेसमोर मांसाचा ढीग लावून ठेवा, त्याला खायला गवत देऊं नका, अशा स्थितीत हत्ती उपाशी राहून भुकेने तडफडून मृत्युचा स्वीकार करेल, परंतु मांसाला स्पर्षही करणार नाही. आणि मानव ? शुद्ध शाकाहारी माकडापासून विकसित झालेला मानव , ज्याला ईश्वराने शुद्ध शाकाहारी म्हणून पृथ्वीवर पाठविले, तो आज काय काय खात नाही ? सर्वच खातो ! कोंबडी,बकरे,हले, गाय,बैल,डुकरे,पक्षी,साप सर्वच खातो,उलट भूक भागली नाही तर पैसे खातो,सडका खातो,कारखाने खातो  ! काय हे ? मानवी मांसाहार हा ईश्वराचे विरोधात केलेले बंड आहे, नास्तीकता आहे, पाखंड आहे, ईश्वरनिर्मित जैवविविधता संपवण्याचे हे मानवीय षडयंत्र आहे.
  सबलांनी जगावे व दुर्बलांनी मरावे ह्यामागे संख्यानियंत्रण हा दुसरा उद्देशसुद्धा आहे. जर दुर्बल प्राणी जगले असते व त्यांना मरण्याचे भय नसते तर पृथ्वीवर प्राण्यांची प्रचंड वसाहत झाली असती व मानवाचे अस्तित्व नष्ट झाले असते. आपल्या पिकातील सबल झाडांनीच जगावे जेणेकरुन त्यांच्या पुढील पिढ्या आणखीन सबल होतील व त्यांचा वंश टिकून राहील, परंतु दुर्बल झाडांना जगण्याचा अधिकार नाही, जेणेकरुन त्यांच्या पुढील पिढ्या आणखीन कमजोर होऊन जैवविविधताच नष्ट होण्याचा धोका निर्माण होईल. त्यामुळे त्या कमजोर झाडांना जगण्याचे शर्यतीतून बाद करण्यासाठी ईश्वरांने दुर्बल झाडांना खाण्याचा अधिकार व आदेश किडी व रोगांना दिलेला आहे. तसेच ईश्वराने किडी व रोगांना आदेश दिला आहे की त्यांनी सबल झाडांना हात लावूं नये, त्यांना खाण्याचा प्रयत्न करू नये. म्हणून आपण पाहतो की जी झाडे झुडुपे किंवा रोपे कमजोर आहेत, त्यांचेवरच किडी व रोग हल्ला करतात, सबलांना नुकसान करीत नाहीत, ईश्वराचे नियमाचे तंतोतंत पालन करतात. मी हा ईश्वराचा नियम तपासून घेतला आहे, व तो तंतोतंत खरा आहे ह्याची माझी संपूर्ण खात्री पटलेली आहे, त्यामुळे माझी ईश्वरावरील श्रद्धा आणखीन प्रघाढ झाली आहे. मी अत्यंत दुर्बल रोगट कीडग्रस्त कापूस झाडांचा कापूस वेगळा वेचून त्याचे बियाणे वेगळे ठेवले व अत्यंत स्वस्थ बलवान सशक्त लटपटुन निरोगी बोंडे असलेल्या व अजिबात कीड रोग नसलेल्या सर्वोत्तम झाडांचा कापूस वेगळा वेचून ते बी वेगळे ठेवले. नंतर पावसाळ्यात हे वेगवेगळे बी वेगवेगळ्या प्रत्येकी दहा दहा गुंठे क्षेत्रावर लावले. दोन्ही प्लाॅटला कोणतेही खत दिले नाही व कोणतीही फवारणी केली नाही. फक्त तणांचे निंदण खुरपण करुन नियंत्रण केले. ह्या प्रयोगाचे निष्कर्ष डोळे फाडणारे आहेत. मला दिसून आले की मी   ज्या प्लाॅटमध्ये कमजोर रोगट कीडग्रस्त कापूस झाडापासून घेतलेले बी लावले होते त्या झाडांना किडी रोगांनी खाऊन टाकले होते, थोडेच कीडकी बोंडे होती. परंतु ज्या बलवान सशक्त कीडरोग नसलेल्या कापूस झाडांपासून घेतलेले बी दुसर्‍या प्लाॅटमध्ये लावले होते त्या झाडांना कीड रोगांचा प्रादुर्भाव अजिबात नव्हता व लटपटून बोंडे लागली होती. असे कां व्हावे ? कारण ह्या बलवान झाडामध्ये निसर्गाने भक्कम प्रतिकार शक्ती निर्माण केली होती. ह्यातून एक सिद्धांत समोर येतो की औषध फवारणी हा उपाय नसून झाडात प्रतिकार शक्ती निर्माण करणे खरा उपाय आहे. झाडांना ही प्रतिकार शक्ती जमिनीत मुळ्यासभोवती निर्माण झालेला ह्युमस देतो. व आपण जाणताच आहात की ह्युमस फक्त सुभाष पाळेकर नैसर्गिक शेतीतच निर्माण होतो, अन्य रासायनिक शेतीत किंवा सेंद्रिय शेतीत किंवा वैदिक शेतीत किंवा योगिक शेतीत ह्युमस निर्माण होत नाही. जेव्हा आपण जमिनीवर दोन फळझाडांचे मध्ये पिकांच्या अवशेषांचे आच्छादन करतो , जमिनीला भरपूर जीवामृत व घनजीवामृत देतो व शेवगा तूर कडधान्यांचे आंतरपीक घेतो आणि मुळ्यांचे सान्निध्यात कायम वाफसा निर्माण करतो, तेव्हा आपोआपच ह्युमसची निर्मिती व संग्रह होतो, त्याद्वारे पिकांत व फळझाडात जबरदस्त प्रतिकार शक्ती निर्माण होते व किडी रोग येतच नाहीत. रासायनिक व सेंद्रिय दाळींबावर तेल्या व मर भरपूर प्रमाणात दिसून बागा उध्वस्त झालेल्या आहेत. परंतु आपल्या spnf नैसर्गिक दाळींब बागावर तेल्या व मर दिसत नाही. डिंक्या रोगाने रासायनिक व सेंंद्रीय संत्रा मोसंबी बागा उध्वस्त झालेल्या आहेत, परंतु आपल्या spnf नैसर्गिक संत्रा मोसंबीवर डिंक्या दिसत नाही. भुरी केवडा रोगांनी व पिठ्या ढेकूण  ने रासायनिक व सेंद्रीय द्राक्ष बागा व भाजीपाला पिके उध्वस्त झालेल्या आपण पाहतो, परंतु आपल्या spnf नैसर्गिक द्राक्ष बागावर व भाजीपाला पिकावर हे भयंकर रोग व कीड दिसत नाही. रासायनिक व सेंद्रीय कापसावर अमेरिकन बोंडअळी, मावा, पांढरी माशी व करपा मोठ्या प्रमाणात येऊन पीक उध्वस्त झालेले आपण पाहतो. परंतु आपल्या spnf नैसर्गिक कापसावर मात्र आपण बोंडअळी किडी किंवा रोग आलेले नाहीत हे आपण शिवारफेरीत पाहतो. तेव्हा मित्रांनो, सुभाष पाळेकर नैसर्गिक शेती तंत्राचा शंभर टक्के अंमल करा व आपले पीक किंवा फळझाडे कीडमुक्त व रोगमुक्त ठेवा.
      निसर्गाचा दुसरा कायदा आहे की कोणतेही शरीर आपल्या शरीरात शरीरबाह्य अनैसर्गिक मानवस्ंस्कारित पदार्थाचा प्रवेश सहन करीत नाही, त्याला स्वीकारत नाही. परिणामी हे बाहेरचे रासायनिक शेतीतून किंवा सेंद्रीय शेतीतून पिकांच्या किंवा फळझाडांचे शरीरात प्रवेश करून शरीराचे लाखो पेशीत साठविल्या गेलेले सायनिक खतांचे अवशेष,सेंद्रीय खतांचे अवशेष, कीडनाशकांचे अवशेष, अतिरिक्त सूक्ष्म अन्नद्रव्यांचे अवशेष, गांढूळ खतातून आलेली कॅडमीयम,आर्सेनिक,पारा,शिसा ही अत्यंत विषारी जडपदार्थ व तणनाशकांचे अवशेष पेशीत विष बणून राहतात. परिणामी झाडांला प्रतिकार शक्ती देणारे उपयुक्त जीवाणू ह्या विषाने मरतात, परिणामी शरीरात प्रतिकार शक्तीच निर्माण होत नाही व मग पीक किंवा फळझाडे कीड रोगांना बळी पडतात व शेतकर्‍यांचे प्रचंड नुकसान होते . आपल्या सुभाष पाळेकर नैसर्गिक शेतीत आपण ही कोणतेही रासायनिक  खते, सेंद्रीय खते,गांढूळ खत टाकतच नाही, रासायनिक किंवा सेंद्रीय कीडनाशके व रोगनाशके तसेच तणनाशके वापरतच नाही. त्यामुळे आपल्या पिकाची किंवा फळझाडांची प्रतिकार शक्ती नष्ट होण्याचा प्रश्नच निर्माण होत नाही व कीड रोगांच्या आक्रमणाची किंचितही शक्यता राहत नाही.

पंचस्तरीय फळबाग जंगल पाळेकर माॅडेल: लेखांक # 16

कृषी-ऋषी पद्मश्री सुभाष पाळेकर, अमरावती, महाराष्ट्र.
पंचस्तरीय फळबाग जंगल पाळेकर माॅडेल: लेखांक क्र. 16

मित्रांनो, काल दि.24 जून 2019 ला संपलेल्या पश्चिम उत्तर प्रदेशातील पांच जिल्ह्यात आयोजित तीन दिवसांच्या सुभाष पाळेकर नैसर्गिक कृषी तंत्राद्वारे विकसित केळी, पेरु,शेवगा,आंबा, लिची,ऊस,भाजीपाला, मिरची ईत्यादि पिकांच्या माॅडेल शेत पाहणी शिवारफेरीला पांच राज्यातील शेतकरी ,शास्रज्ञ व प्रसारमाध्यम प्रतिनीधींचा प्रचंड प्रतिसाद मिळाला. सर्वच मिडीयाने मोठे प्रसारण केले. उपस्थितामध्ये 90 % तरुण शेतकरी होते, ज्यातील 50 % तरुण शेतकर्‍यांनी यु ट्युब मधून माझे शिबीराचे व शिवार फेर्‍यांचे व्हीडीओज बघून नैसर्गिक शेतीला सुरुवातही केली होती. गम्मत म्हणजे त्यांनी माझे शिबीर ऐकले नव्हते. ह्याचा अर्थ हा की आपले जन आंदोलन शेतकरी व शहरी ग्राहकांपर्यंत पोहोचण्यामध्ये सामाजिक माध्यमांची म्हणजे सोशल मिडीयाची मोठी भूमिका आहे. ! का ? कारण, ती ईश्वरीय ईच्छा आहे,काळाची गरज आहे, कोणी मानो किंवा न मानो ! असो.
फळझाडांना जीवामृत कसे द्यावे 
जीवामृत हे खत नसून अनंत कोटी उपयुक्त सूक्ष्म जीवाणूंचे सर्वोत्तम विरजण आहे. कोणतेही खत हे कोणत्याही पिकाचे कींवा फळझाडाचे अन्न नाही. त्यामुळे वरून खत टाकण्याचा प्रश्नच येत नाही. जीवामृताद्वारे आपण जमिनीत ह्युमस निर्माण करणारे अनंत कोटी सूक्ष्म जीवाणू सोडतो. हे जीवाणू मग ह्युमस निर्माण करून मुळ्यांना जे जे अन्नद्रव्य पाहीजे ते ते अन्न ह्युमसचे माध्यमातून मुळ्यांना मानवाच्या उपस्थितीशिवाय उतलब्ध करण्याचे महान कार्य करतात. अशा ह्या सूक्ष्म जीवाणूंच्या सर्वोत्तम कार्यासाठी जमिनीचे वर व जमिनीचे आत मुळ्यांच्या सान्निध्यात एका सुक्ष्म पर्यावरणाची आवश्यकता असते. हे सुक्ष्म पर्यावरण उपलब्ध असेल तरच जीवाणू ह्युमस निर्मितीचे कार्य करतात, परंतु उपलब्ध नसेल तर मात्र हे जीवाणू ह्युमस निर्मिती करीत नाहीत, चक्क समाधी घेऊन सुप्तावस्थेत dormancy जातात. काय आहे हे सूक्ष्म पर्यावरण ?
   सूक्ष्म पर्यावरण म्हणजे जमिनीचे वर दोन झाडांच्या दरम्यान वाहणार्‍या हवेचे दिवसाचे तापमान 24 ते 36 अंश शतांश असावे, त्या हवेतील आर्द्रतेचे प्रमाण 65 ते 72 % असावे, सूर्यप्रकाशाची तीव्रता 5000 ते 7000 फूट कंन्डल असावी व जमिनीचे आत मूळ्यांचे सान्निध्यात अंधार वाफसा स्थिती असणे, ह्या एकुणच एकात्मिक स्थितीला  सूक्ष्म पर्यावरण म्हणतात. हे सूक्ष्म पर्यावरण सूर्याचे दक्षिणायण भ्रमण काळात आपोआप निर्माण होते. हा काळ आहे..21 जून ते 20 डिसेंबर. हाच काळ झाडांच्या सर्वोत्कृष्ट वाढीचा काळ असतो व तो नैरुत्य व ईशान्य मान्सूनचा काळ असतो . म्हणजेच पावसाळ्याचा काळ असतो. ह्याचा अर्थ हा आहे की आपण रासायनिक शेतीने झालेल्या  निर्जीव जमिनीत ती पुन्हा पूर्णपणे सजीव बनविण्यासाठी पावसाळ्यात जेवढे जास्तीत जास्त जीवामृत जमिनीला पाजू, तेवढ्या जास्त वेगाने जमीन सजीव होईल व तेवढ्याच जास्त वेगाने जमिनीत ह्युमसची निर्मिती होऊन जमिनीची सुपीकता व उत्पादनक्षमता सुध्दा त्याचवेगाने वाढेल. तेव्हा पावसाळ्यात जमिनीत जीवामृत जेवढे जास्त प्रमाणात देणे शक्य आहे तेवढ्या जास्त प्रमाणात द्यावे, अजिबात कंजुषी करू नये. आम्ही केलेल्या तुलनात्मक अभ्यास प्रयोगात दिसून आले की जीवामृत जमिनीवर टाकणे व सिंचनाचे पाण्यातून देणे ह्या दोन   प्रयोगात सिंचनातून दिलेल्या जीवामृताचा परिणाम कमी मिळाला, परंतु पावसाळ्यात फळझाडांच्या दोन ओळीत किंवा दोन फळझाडांत जमिनीवर टाकलेल्या जीवामृताचा परिणाम फळझाडांच्या  वाढीवर व उत्पादनावर तुलनात्मक खुपच चांगला व चमत्कारिक मिळाला. ह्यात कष्ट आहेत. परंतु हे माॅडेल ज्यांचे संपूर्ण कुटुंब फक्त शेतीउत्पन्नावर उभे आहे,ईतर कोणतेही आर्थिक स्रोत म्हणजे नोकरी किंवा व्यापार नाही, नोकरी मिळण्याची स्वप्नातही शक्यता नाही, तसेच ज्यांची कष्ट करण्याची अंतरिम तीव्र ईच्छा आहे व जो हे कार्य ईश्वरीय आध्यात्मिक कार्व आहे असे मानतो अशाच  आध्यात्मिक वृत्तीच्या तरूण शेतकरी मित्रांनी हे माॅडेल उभे करावे. नोकरी किंवा व्यवसाय करून रिकाम्या वेळात शेती करणार्‍यांनी चुकुनही हे माॅडेल उभे करण्याचे भानगडीत पडूं नये. कारण ते एकाचवेळेला दोन्हीकडे पूर्ण अपेक्षित न्याय देऊं शकत नाही.
जमिनीवर वरून जीवामृत केव्हा व किती द्यावे ?—
रोप लावणी किंवा बी टोकणीनंतर पहिल्या सहा महिण्यात—जीवामृत एकाचवेळी नारळ,लिंबू,केळी,शेवगा व हादग्याला पुढील प्रमाणे द्यावे.
प्रति रोप 200 मिली जीवामृत महिण्यातून दोन तीन वेळां झाडाचे दुपारचे सावलीचे सीमेवर किंवा दोन झाडांच्या मधोमध जमिनीवर टाकावे. त्यावर माती टाकूं नये,उघडेच ठेवावे. जमीन जीवामृताला ताबडतोप शोषून घेते.
रोप लावणीनंतर किंवा बी टोकणीनंतर दुसर्‍या सहामाहीत  म्हणजे वर्षाच्या उत्तरार्धात व त्यानंतर सुद्धा वाढीचे काळात नेहमीसाठी जीवामृत किती व कसे द्यावे?—
प्रति झाड 500 मिंं.ली.जीवामृत महिण्यातून दोन तीन वेळां दोन झाडांचे मधोमध जमिनीवर टाकावे. ही जीवामृत देण्याची प्रक्रिया ह्याच जीवामृत प्रमाणात जोपावेतो फळबाग उभी आहे तोपावेतो चालूं ठेवावी.
सिंचनाचे पाण्यातून जीवामृत किती द्यावे ?—
सिंचनाचे पाण्यातून प्रति एकर 400 ते 600 लिटर जीवामृत महिण्यातून दोन किंवा तीन वेळां प्रत्येक पाण्यातून ह्याच प्रमाणात द्यावे.जीवामृत पातळ कापडाने प्रथम गाळून घ्यावे व नंतर पाण्यातून द्यावे. ठीबक किंवा तुषार सिंचन असेल तर जीवामृत गाळूनच वेंचुरीचे माध्यमातून द्यावे.
  एक बैल ओढेल अशी बैलबंडीची व्यवस्था करावी. बैलबंडीत दोनशे लिटर क्षमता असणारे दोन ड्राम म्हणजे बंरल एकाला लागून एक असे आडवे ठेवावे. बॅरलला वरच फक्त तोंड छिद्र जीवामृत ओतण्यासाठी असावे व बाकी छिद्र नसावे. नंतर डावीकडील ड्रामला खाली डाव्या बाजुकङील फळझाडाकडील बाजुला जीवामृत सोडण्यासाठी एक छिद्र पाडून त्यात प्लॅस्टीक नळ व त्या नळाला तोटी बसवावी. तसेच दुसर्‍या ड्रामला खाली उजव्या बाजुकडील फळझाडाकडील बाजुला जीवामृत सोडण्यासाठी बुडात एक छिद्र पाडून त्यात प्लॅस्टीक नळ व त्या नळाला तोटी बसवावी. दोन्ही ड्राम गाळलेल्या जीवामृताने भरून घ्यावे. जसा बैल किंवा हल्या किंवा गाढव प्राणी बंडी ओढणे सुरु करेल, ताबडतोप दोन्ही ड्रामच्या तोट्या हळूच थोड्या फिरवाव्या की आपोआपच फळझाडांच्या दोन्ही ओळीला जमिनीवर जीवामृत निश्चित केलेल्या धारेने पडत जाईल. जीवामृत हाताने द्यायचे असेल तर डाव्या हातात बकेटमध्ये जीवामृत घेवून उजव्या हाताने मग्ग्याचे सहाय्याने दोन झाडांचे मधोमध जमिनीवर ओतावे. किंवा पाठीवरचे पंपाचे टाकीत गाळलेले जीवामृत भरून हॅन्ढलचे नोझल काढून टाकावे व जमिनीवर हॅन्डलने जीवामृत जमिनीवर टाकावे.गाळलेले जीवामृत साठलेल्या टाकीतून मड पंपाने उचलून लांब नळ्याद्वारे जमिनीवर दोन फळझाडांचे मधोमध पाहिजे त्या प्रमाणात टाकता येते. फवारणी पंपाने जीवामृताची थेट फवारणी दोन ओळीमधील व दोन फळझाडांमधील रिकाम्या जमिनीवर सुद्धा करावी. ज्या ज्या मार्गाने जीवामृत जमिनीला भरपूर प्रमाणात पाजता येईल त्या त्या मार्गाने पाजावे. धन्यवाद.

पंचस्तरीय फळबाग जंगल पाळेकर माॅडेल: लेखांक # 15

कृषी-ऋषी पद्मश्री सुभाष पाळेकर, अमरावती, महाराष्ट्र.
पंचस्तरीय फळबाग जंगल पाळेकर माॅडेल: लेखांक क्र. 15

मित्रांनो, मी सध्या उत्तराखंड, पश्चिम उत्तर प्रदेश व हिमाचल प्रदेश ह्या प्रांतात शिबीरे, चर्चासत्र, चिंतन शिबीर व शिवार फेरी करतो आहे. उत्तराखंडची राजधानी डेहराडूनला झालेले माझे एक दिवसाचे शिबीर खूप यशस्वी झाले. माननीय मुख्यमंत्र्यांनी सुभाष पाळेकर नैसर्गिक शेती अभियान पूर्ण राज्यात युद्ध पातळीवर राबविण्यासाठी राज्याचे मुख्य सचिवाचे नेतृत्वाखाली एक राज्यस्तरीय समिती स्थापण केली ज्यात सदस्य म्हणून सर्व मंत्रालयांचे सचिव सदस्य आहेत.माननीय मुख्यमंत्र्यांसोबत माझ्या झालेल्या पत्रकार परिषदेने सर्व प्रसार माध्यमांनी व्यापक प्रसिद्धी दिली. हिमाचल प्रदेश, आंध्र प्रदेश व उत्तराखंड ह्या तीन राज्यांनी शेतकर्‍यांचे व जनतेच्या सर्वांगीन हीतासाठी आपले तंत्र अधिकृत सरकारी धोरण म्हणुन स्वीकारून तात्काल अंमलबजावणी सुरु केली आहे, हे आपल्या जन चळवळीला मिळालेले यश आहे. आज उद्या व परवा ता.22, 23, 24 जून 2019 ला उत्तरप्रदेशातील शामली, हापूड, मुझप्परनगर,व हस्तीनापूर जिल्ह्यांत तीन दिवसांची शिवार फेरी आहे, हरिद्वार व रुषीकेशला दर्शन व चिंतन बैठक आहे, नंतर दि. 26 जून 2019 ला उत्तराखंड कृषी विद्यापीठात होणार्‍या पदवी दान दिक्षांत समारोहात मुख्य पाहुणे म्हणून माझे भाषण आहे. नंतर दि.28 जून ते 3 जुलै 2019 दरम्यान माझे सहा दिवसांचे सोलन सीमला कृषी विद्यापीठात भव्य निवासी शिबीर हिमाचल सरकारने घेतले आहे, त्यानंतर हिमाचल प्रदेशात दि.5,  6, 7 जुलै 2019  दरम्यान माझ्या उपस्थितीत 100 % सुभाष पाळेकर नैसर्गिक शेती तंत्राने विकसित केलेल्या सफरचंदाच्या बागा व भाजीपाला माॅडेल शेतीवर तीन दिवसांची शिवार फेरी आहे ,ह्या शिवार फेरीत  हिमाचलचे माननीय राज्यपालजी व उत्तराखंड राज्याचे माननीय मुख्यमंत्री  माझेसोबत हा चमत्कार बघतील.
     आता महाराष्ट्रात मान्सूनने नाही नाही  म्हणता शेवटी आपली दया येऊन एकदाची पावसाला सुरुवात केली आहे. तेव्हा ताबडतोप माॅडेलची आखणी, खड्डे घेणे व खड्याजवळ जीवाणूमाती तयार करणे ही कामे सुरु करावी. ह्याबाबत सर्विस्तर माहिती मी ह्या आधीच्या लेखांकांत दिलेली आहेच. बी उगवून वर  येण्यासाठी आवश्यक भरपूर ओलावा जमिनीत साठलेला आहे ह्याचा अंदाज घेऊनच बियांना बीजामृताचा संस्कार करून बी टोकावे डोबावे. कमी ओलाव्यात बी टोकण्याचे अकारण धाडस करु नये, ते अंगावर येण्याची शक्यता असते. बी उगवून आल्यानंतर वाढणार्‍या रोपावर खालील वेळापत्रकानुसार जीवामृताच्या व कीडरोधक नैसर्गिक औषधांच्या फवारण्या कराव्यात.
     सतत खुरपणी, भांगलणी, निंदणी व कोळपणी म्हणजेच डवरणी करून तणांचा बंदोबस्त करावा, त्यात विनाकारण हलगर्जीपणा करू नये.  मुळात तणे मुख्य पिकाशी अन्नद्रव्ये घेण्याची स्पर्धा करतात हा कृषी विज्ञानाचा दावा खोटा आहे. तसे असते तर शेताचे बांधावर म्हणजे धुर्‍यावर व जंगलात मोठ्या झाडाखाली झुडुपे व गवताची रोपे वाढलीच नसती. परंतु आपण पाहतो की मोठ्या झाडांच्या सावलीचे मायेत झुडुपे व गवत छान वाढतात व मोठ्या झाडाला,झुडुपांना छान फळे लागतात, खालील गवताला छान दाणे लागतात. ह्याचा अर्थच हा आहे की कोणत्याही दोन झाडांमध्ये परस्पर अन्नद्रव्ये घेण्याची कोणतीही स्पर्धा नसते, उलट सहजीवन असते, एकमेकाला केलेली अन्नद्रव्यांची देवाणघेवाण असते. कोणत्याही झाडाची 98.5 % शरीर वाढ फक्त हवा, पाणी व सूर्यप्रकाशाने होते, हे तत्व आपण झाडांना देत नाही, ती ईश्वरीय व्यवस्था आहे. तेव्हा अन्न स्पर्धेचा प्रश्नच निर्माण होत नाही. मग तुमचे मनात प्रश्न निर्माण होईल की मी निंदन खुरपण कां सांगतो आहे ? ते ह्यासाठी की कोणत्याही दोन झाडांमध्ये ओलावा व सूर्यप्रकाश घेण्याची स्पर्धा असते. जागतिक तापमान वृद्धी व हवामानात होत असलेल्या घातक बदलामुळे ह्यापुढे हमखास पावसाची व आलाच तर तो वेळेवर येईलच ह्याची कोणीही हमी देऊं शकत नाही. त्यामुळे मिळालेल्या पावसाचा जमिनीत साठलेला ओलावा टिकवून ठेवणे व त्याला बाष्पउत्सर्जन क्रियेने हवेत उडून जाऊं न देणे ह्यासाठी मी निंदन खुरपण सांगतो आहे. ह्यासाठी सायकलचे चाक असलेले हाताने चालणारे हातकोळपे म्हणजे हातडवरे खुपच चांगले. ज्यांना हवे आहे त्यांनी आपली मागणी नोंदवावी म्हणजे त्यांना ती उपलब्ध होणार्‍या पत्यांची माहिती देता येईल. एकदल गवतासारखी तणे उपटुन तेथेच आच्छादन म्हणून मोकळ्या जमिनीवर टाकलीत तर त्यांच्या मुळ्या लगेच जमिनीला चिकटतात व पुन्हा ती जिवंत होतात. म्हणून अशी एकदल तणे उचलून बांधावर वाळण्यासाठी ढीग लावा. जाड पानांची व सोटमुळे असलेली द्वीदल तणे मात्र उपटुन त्यांचे रोपाभोवती आच्छादन करावे .कारण त्यांच्या मुळ्या पुन्हा जमिनीला चिकटत नाही व जिवंत होत नाही. पुढे एकदल तणे बांधावर म्हणजेच  धुर्‍यावर वाळली की त्यांना ह्या द्वीदल तणांचे आच्छादनावर टाकावे. काडीकचर्‍याचे काष्ट आच्छादन जमिनीतील ओलावा टिकवून ठेवण्याचे व हवेतील ओलावा जमिनीत साठवून रोपांचे मुळ्यांना उपलब्ध करण्याचे अभूतपूर्व महान कार्य करीत असते. तसेच हे आच्छादन कुजून ह्युमसची निर्मिती होऊन त्या ह्युमसचेद्वारे मुळ्यांना सर्व अन्नद्रव्ये पुरविण्याचे व हवेतील ओलावा खेचून रोपांना उपलब्ध करण्याचे महत्वपूर्ण काम होत असते.
रोपावर जीवामृताच्या फवारण्यांचे वेळापत्रक—ह्या फवारण्या मुख्य पिकावर व सोबतच आंतरपिकांवर व जमिनीवर एकाचवेळी कराव्यात.
पहिली फवारणी—बी पेरणीनंतर एक महिण्याने...एकरी 100 लिटर पाणी व 5 लिटर पातळ कपड्याने गाळलेले जीवामृत. म्हणजेच 15 लिटर पाणी व 750 मिली गाळलेले जीवामृत मिसळून फवारणी करावी.
दुसरी फवारणी— पहिल्या फवारणी नंतर 21 दिवसांनी दूसरी फवारणी...एकरी 150 लिटर पाणी व 10 लिटर  गाळलेले जीवामृत म्हणजेच 15 लिटर पाणी व 1 लिटर जीवामृत मिसळून फवारणी करावी.
तीसरी फवारणी— दुसर्‍या फवारणीनंतर 21 दिवसांनी तिसरी फवारणी करावी त्यासाठी एकरी 200 लिटर पाणी व 20 लिटर गाळलेले जीवामृत...म्हणजेच 15 लिटर पाणी व 1.5 दीड लिटर गाळलेले जीवामृत मिसळून फवारणी करावी
चवथी फवारणी—तीसर्‍या फवारणीनंतर 21 दिवसांनी चवथी फवारणी करावी. त्यासाठी एकरी 200 लिटर पाणी व 5 लिटर जुने आंबट ताक ..म्हणजेच 15 लिटर पाणी व 400 मिली जूने आंबट ताक मिसळून मारावे.
पांचवी फवारणी—चवथ्या फवारणीनंतर पंधरा दिवसांनी पांचवी फवारणी करावी. त्यासाठी एकरी 200 लिटर पाणी व 20 लिटर गाळलेले जीवामृत ,.म्हणजेच 15 लिटर पाणी व दीड 1.5 लिटर गाळलेले जीवामृत मिसळून फवारणी करावी.
त्या नंतरच्या जीवामृताच्या फवारण्या दर पंधरा दिवसांनी कराव्यात.— त्यासाठी एकरी 200 लिटर पाणी व 20 लिटर जीवामृत ..,म्हणजेच 15 लिटर पाणी व दीड 1.5 लिटर जीवामृत मिसळून झाडांना पहिली फळधारणा सुरु होईपर्यंत सतत दर पंधरा दिवसांच्या अंतराने फवारण्या कराव्यात.
जीवामृत जमिनीवर देणे—
पावसाळ्यात दर पंधरा दिवसांनी जीवामृत जमिनीवर किती व केव्हा टाकावे तसेच कीडरोधक नैसर्गिक औषधांच्या फवारण्या केव्हा व कशा कराव्यात, ह्याचा संपूर्ण तपशिल पुढील लेखांक नं.16 मध्ये देणार आहे. धन्यवाद.

पंचस्तरीय फळबाग जंगल पाळेकर माॅडेल: लेखांक # 14

कृषी-ऋषी पद्मश्री सुभाष पाळेकर, अमरावती, महाराष्ट्र.
पंचस्तरीय फळबाग जंगल पाळेकर माॅडेल: लेखांक क्र. 14

मित्रांनो, आज उर्वरित पत्ते देत आहे,त्यात नैसर्गिक लिंबू घेणार्‍यांचे पत्ते प्राधाण्यक्रमाने देत आहे, जेणेकरुन त्यांचेशी सरळ संपर्क करुन त्यांचेकडे जाऊन पिकलेली लिंबू फळे विकत घेता येतील व लगेच मागील एका लेखांकात सांगितल्या प्रमाणे बी काढून लावता येईल. बी लावूनच लिंबुची लागवड करायची आहे, जेणेकरून झाडे दीर्घजीवी होतील व दुष्काळात टिकून राहतील.
सुभाष पाळेकर नैसर्गिक शेती तंत्राने घेत असलेल्या लिंबू उत्पादक व ईतरांचे पत्ते—
101) उत्कृष्ठ लिंबू—श्री.डाॅ.गिरीश बोरसे,जळगांव, 9823024636,  9823246246
102) लिंबू,देशी कापूस,तूर,हळद,अद्रक— श्री.अजय महादेवराव अडचुले,मु.पो,वडाळी देशमुख ता.अकोट जि.अकोला 9922682622
103) लिंबू,तूर,संत्रा—श्री.अशोक श्रीराम हरबडे, मु.पो,भंडारज ता.अंजनगाव सुर्जी,जि.अमरावती 9766464096,   7798313253
104) लींबू—श्रीमती लक्ष्मीताई दीपक कारंजकर, मु.वाडेगाव,ता.बाळापूर, जि.अकोला 8411905111
105) लिंबू,चवळी, बंसी गहू— श्री.योगेश्वर वासुदेव चवाळे, मु.सुकळी, ता.अकोट जि.अकोला 9767925578
106) लिंबू—श्री.आशिष मुकुंद वानखडे, मु.पो.ता.संग्रामपूर जि.बुलढाणा 9404469006
107) लिंबू, दाळींब—श्री.संतोष ज्ञानदेव कदम, मु.पारगाव जोगेश्वरी ता.आष्टी, जि.बीड,9423117186
108) लिंबू, दाळींब—श्री.गणेश दत्तात्रय अनभुले, मु.पो,चोराची वाडी, ता.श्रीगोंदा, जि.नगर 9271550505
109) लिंबू,वर्षभर भाजीपाला—श्री.विश्राम बापट, मु.सावंगी मकरापूर ,मार्डी रोड,ता.चांदूर रेल्वे, जि. अमरावती 8830153471
110)  लिंबू,दाळींब—श्री.वंजी पोपट पाटील, मु.पो,तांबोळे बुद्रुक ता.चाळीसगाव जि. जळगाव 9511840090,    9503477584
111) लिंबू,दाळींब—श्री.अमोल धोंडीराम केदार, मु.रायवाडी, ता.चाकूर, जि.लातूर 9763059290, 9689356087
112) लिंबू,दाळींब,मिरची—श्री.संपत  बाजीराव गुंड, मु.पो.वाघळूज, ता,आष्टी, जि.बीड  8975057272
113) लिंबू,केळी—श्री,राजेन्द्र सिंह पाटील.मु.पो.दसेगाव शिवार,पो,मेहुणबारे, ता.चाळीसगाव जि.जळगांव 9850082006
114) कोरडवाहू लिंबू—राजशेखर निंबर्गी, मु.पो.बेकनहल्ली ता.ईंडी, जि.बीजापूर कर्नाटक 8762482005
115) लिंबू—श्री.बी.एस,पाटील, मु.पो.आरण, ता.माढा, जि.सोलापूर 9011270855
116) शेवगा ओडीसी,मका—श्री.राजेंन्द्र बालपांडे, मु.पो.ता.नरखेड,जि. नागपूर 9271624352
117) गावरानी शेवगा—श्री.नेताजी आत्माराम ताजणे,  मु.पो.सालई, ता. सावनेर जि.नागपूर 9561625471
118) शेवगा 35 एकर—श्री.मंगेश प्रभाकरराव देवहाते, मु.पो,नसीतपूर ता. मोर्शी जि.अमरावती  9960236450, 9960236452
119) लष्करी वाल, दूधमोगरा वाल शेवग्यावर सोडण्यासाठी—श्री.विष्णू चरपे, मु.पो,मेनला, ता,नरखेड जि.नागपूर 9011071147
120) पानपिंप्री, लिंबू,शेवगा—श्री.रुषीकेश गुजर, मु.पो,ता.अकोट जि.अकोला, 9867992162
121) पानपिंप्री,चवळी,तूर—श्री.संजय दूवमनजी ताठे, मु.पो,ता,शहापुरा अंजनगाव सुर्जी जि.अमरावती 9225958209, 7218321733
122) पानपिंप्री,पानवेली, ऊस—श्री.मंगेश आवंडकर मु.पो,वडाळी,ता,अंजनगाव सुर्जी, जि,अमरावती 9561617263
123) शेवगा ओडीसी मोठे क्षेत्र—श्री.अनिकेत लिखार,मु.पो.शिरजगाव, ता.मोर्शी जि.अमरावती 8698989383
124) काळा गावरानी ऊस,लिंबू,देशी लसून,शेवगा—श्री,मनोहर लक्ष्मण पाटील, मु,पुरी, पो,बलवाडी, ता.रावेर जि.जळगाव 8983334210
125) गावरानी औरंगाबादी अद्रक,सुंठ निर्मिती,ऊस, बंसी गहू—श्री.मच्छींद्र फडतरे मु.पो.बेलवाडी ता.कराड जि.सातारा 9823723329
126) शेवगा, मिरची,हळद,अद्रक—श्री.दत्तात्रय साळुंखे, मु.पो,मोरावळे ता.जावळी, जि.सातारा 9404645925
127) शेवगा,ऊस,दाळींब—श्री.मिलींद सावंत, मु.सावंतवाडी, पो,उंडवाडी, ता.बारामती जि.पुणे 9011617720,  7588032570
128) शेवगा!मिरची,ऊस,दाळींब—श्री,रणधीर पाटील, मु.पो,सुंदरगव्हाण जि. नंदुरबार 7020606819, 8698212521
129) गावरानी वायगाव हळद—श्री.महेश चंद्रकांत हिवसे, मु.पो.मुरादपूर ता.समुद्रपूर जि.वर्धा  9257129125
130) गावरानी वायगांव हळद—श्री.शंकरराव घुमडे, मु.पौ.वायगाव हळद्या ता.समुद्रपूर जि.वर्धा 9689219066
131) गावरानी राजापुरी हळद, शेवगा,ऊस, बंसी गहु—श्री.नानासाहेब भीमराव पाटील मु.पो.गव्हाण ता.तासगिंव जि.सांगली   9284695969
132) गावरानी वायगाव हळद,तूर,वर्षभर भाजीपाला—श्री.नरेंद्र पुसदेकर मु.पो.नारायणपूर ता.समूद्रपूर जि.वर्धा 9923343785
133) गावरानी वायगाव हळद,गावरानी लसून,तूर, बंसी गहू—श्री.सुदाम नंदनवार, मु.पो.ता.हिंगणघाट जि.वर्धा 8888222218
134) गावरानी अंबाडी भाजीची—श्री.गणेशअप्पा रुद्रवार, मंगलमुर्तीनगर, कारेगाव रोड, परभणी,9545933327
135) काळी मिरची,वायगाव हळद,गजरा तूर—श्री,मंगेश बावने मु.पो,आर्वी फरीदपूर ता.समुद्रपूर जि.वर्धा संपर्कासाठी मोबा.9049767968
136) देशी तूर—श्री.दत्तात्रय मिरासे, मु.पो.ता.जी.यवतमाळ 9075638565
137) गावरानी मिरची—श्री.बाळासाहेब जाधव, मु.पो.शिवराई, ता.वैजापुर जि.औरंगाबाद 9421419591,  9923241664
138) देशी मिरची रेशीमपट्टा जात— श्री.अमित कोयानी, मु.पो,जाम कंडोरना, जि.राजकोट गुजरात 9925134624
139) गावरानी औरंगाबादी अद्रक— श्री.अंकूश साहेबराव म्हसके, मु.कान्हेरी, ता.फुलंब्री, जि.औरंगाबाद 9421664739
140) गावरानी धणे, हळद, बंसी गहू—श्री.चेतन पुरुषोत्तम वाभीटकर, मु.करंजी सोनाबाई, ता.राळेगाव जि.यवतमाळ, 7218567745,   9657604300
141) शेवगा,अद्रक,हळद—श्री.दादासाहेब झाडे, मु.चिंचोली, ता.सिन्नर जि.नाशिक 9881330114
142) शेवगा,बहुवार्षीक तूर,दाळींब—श्री.सुभाष विठ्ठल जाधव, मु.हवंचल,ता. दिंडोरी, जि.नाशिक 9373991112
143) शेवगा,कुळीथ,तूर, दाळींब—श्री,गणेश अप्पा चौधरी, मु.पो.वडझिरे, ता.पारनेर जि.नगर 9881365725
144) शेवगा,ऊस, दाळींब—श्री.विजय शिवाजी यादव, मु.पो,हिंगणी बेर्डी, ता.दौंड, जि.पुणे 9922672333
145) शेवगा,चवळी,दाळींब—अमृत खेडकर मु.सारदे. ता.सटाणा, जि.नाशिक 7767932277
146) शेवगा,चवळी,दाळींब—श्री.सुभाष अहेर, मु.पो.ताकनळी, ता.कोपरगाव जि.नगर 9822626251
147) शेवगा,पपई,दाळींब—गणेश सोनवणे,मु.विटाळी, पो.धानोरा,ता.नांदुरा, जि.बुलढाणा 8606533779
148) गावरानी मिरची कामखेडा जात—श्री.संजय सहदेवराव जाधव मु.पो.पट्टीवडगाव भवानवाडी, ता.अंबाजोगाई, जि.बीड 9404888812
149) नैसर्गिक पानमळा—श्री.नानासाहेब शिवाजी खोत, मु.पौ.आरग ता.मिरज,जि.सांगली 9975176199
150) कोरडवाहू लाल दाण्याच्या पौष्टीक पेरभात जाती उपलब्ध आहेत—श्रीमती नागीनबाई दामोदर कांबळे,मु.खेर्डा खुर्द ता.उदगीर जि.लातूर    7030237571 श्रीमती शारदाताई बालाजी करवंदे मु.भातखेडा ता.जि.लातूर  7775002416

     जवळपास सर्व बी उपलब्ध होईल अशी यादी आतापर्यंत दिलेली आहे. तेव्हा त्यांचेशी फोनवर संपर्क करून त्या त्या बीजधारकाची वेळ घेऊन स्वता जाऊन बी ताब्यात घ्या. भाव आपसात बोलून निश्चित करा. बी लावण्यासाठी जून जुलै महिने उपलब्ध आहेत. कंद व रोपे आगष्टचे उत्तरार्धात ते सप्टेंबरचे पुर्वार्धात लावायची आहेत. बियाच्या द्राक्षाचे छाटकलम आपण आॅक्टोंबर मध्ये लावणार आहोत. ऊस आॅक्टोंबर नोव्हेंबरमध्ये लावायचा आहे. त्याआधी ऊस लावायच्या दर सहा फुटावरील चौफुल्यांवर जून जुलै मध्ये पावसाला सुरुवात होताच बाजरा मका,चवळी मूंग ऊडीद तीळ ह्यांचे बीजमिश्रण टोकून डोबून द्या, म्हणजे ऊस लावण्याआधी एक पीक आपल्या हाती येऊन जाते व उसासाठी सुंदर बिवड तयार मिळतो, त्यामुळे उसाचे सुरुवातीची वाढ सुंदर व जोमाने होते.

पंचस्तरीय फळबाग जंगल पाळेकर माॅडेल: लेखांक # 13

कृषी-ऋषी पद्मश्री सुभाष पाळेकर, अमरावती, महाराष्ट्र.
पंचस्तरीय फळबाग जंगल पाळेकर माॅडेल: लेखांक क्र. 13

मित्रांनो, मी आता उत्तराखंड राज्याची राजधानी डेहराडूनला आहे. आज मुख्यमंत्री, ईतर मंत्री, कृषी विद्यापीठाचे कुलगुरु व शास्रज्ञ, पूर्ण राज्यातून अधिकारी व प्रत्येक विकासखंडातून निवडलेले शेतकरी ह्यांच्या सोबत माझे दिवसभर शिबीर आहे.....त्यामुळे वेळात वेळ काढून हा लेखांक नं.13 सादर करतो आहे. आज सुद्धा काही महत्वाचे पत्ते व मोबाईल नंबर देत आहे, जेणेकरुन त्यांचेकडून बी किंवा रोपे मागवता येईल. मी दिलेल्या पत्यावरील शेतकरी दिलेली नैसर्गिक पिके मागीलवर्षी करीत होते. दुष्काळामुळे आज कदाचित पिकात बदल केला असेल, तर दिलेल्या मोबाईल नंबरवर संपर्क करून खात्री करावी.
51) सचिन झाडे कमलनयन बजाज फौंडेशन वर्धा, चटणी शरबताची लाल अंबाडी, भाजीची पांढर्‍या बोंडांची अंबाडी, गावरानी वायगाव हळद,जवस, गावरानी काशी टमाटे,गावरानी गजरा तूर, झुडुपी वाल, पोपटी वाल, जांभळा वाल,गावरानी काटेरी वांगे, गावरानी बीन काट्याचे वांगे,गावरानी सुगंधी धणे,चनोली हरभरा,गावरानी वाणी ज्वारी, गावराणी रिंगणी ज्वारी...ईत्यादि बी उपलब्ध होईल.संपर्क नंबर 8805009737
52) देशी केळी व अद्रक— श्री.प्रकाश शंकर ढाणे,मु.पो.पाडळी निजाम, ता.जि.सातारा, 9665303137
53) देशी केळी व दाळींबाची सुंदर स्वादीष्ट औषधी जात गणेश—श्री.समाधान सीताराम मगर मु.पो,वासूद अकोला, सांगोला सूत गिरणीजवळ, ता,सांगोला, जि.सोलापूर 9922521627
54) गावरानी बसराई केळी,शेवगा—श्री.प्रसाद आर्वेला, मु.पोही ,ता.कळमेश्वर, जि.नागपूर 9404956466
55) देशी वसई केळी,शेवगा—श्री.राजेश मच्छले,मु.खंडाळा मुरंबी, ता,पारशिवणी,जि.नागपूर 9552637425
56) देशी केळी,हळद,ऊस—श्री.सातप्या माळी,मु.पो,ता,कागल,जि . कोल्हापूर 9404974471
57) देशी केळी,अद्रक,मिरची—श्री.आनंदराव दळवी,मु.पो.पाली खंडोबाची ता.कराड, जि.सातारा 9765382965
58) देशी केळी,पानमळा,ऊस 12 फूट पट्टा,—श्री.संतोष भगवान रेवटे, मु.पो.आर्वी,ता.कोरेगाव जि.सातारा 9021350237
59) देशी विलायची केळी,देशी केळी,शेवगा, लिंबू—श्री.रमेश महादेव बोळकोटगी, मु.पो.टाकळी,ता.जि.सातारा 9869061242
60) देशी केळी,ऊस—श्री.प्रवीण थोरात,मु.पो.कारवे ता.कराड जि.सातारा 9325398067
61) देशी केळी—श्री,महावीर पाटील,मु.पो,नरवाड ता.मिरज,जि,सांगली 9595576256
62) देशी केळी कंद उपलब्ध—श्री.महेश घुले, मु.पो.मांजरी बुद्रुक ता.हवेली,जि.पुणे,9623467646
63) देशी केळी,जी नाईन केळी,ऊस—श्री.प्रकाश जगदाळे,मु.पो.सराटी,ता. ईंदापूर जि.पुणे   9657496111
64) देशी केळी कंद उपलब्ध—श्री.मल्लीकार्जून नरोनी,मु.हत्तरसंग,कुडल संगम,ता.द.सोलापूर जि,सोलापूर
9096992846
65) देशी केळी,देशी शेवगा—श्री.मच्छींद्र फडतरे,मु.बेलवाडी,ता,कराड, जि.सातारा,  9511742454
66) देशी केळीचे कंद उपलब्धीसाठी संपर्क करा.,चंद्रशेखर काडादी मु.पो.हुलसूर ,ता.बसवकल्याण जी.बीदर कर्नाटक, मराठीतून बोला
67) देशी केळीसाठी हिंदीतून संपर्क करा—श्री.प्रसन्न मुर्ती, तुमकूर, कर्नाटक 8453620641
68) देशी केळीसाठी ईंग्रजीत संपर्क करा—श्री.सुब्रमनी रेड्डी, बंगलोर कर्नाटक,9980530197
69) देशी केळीसाठी हिंदीत संपर्क करा—श्री.विजय राम, हैदराबाद, तेलंगणा, द्वारा सुरेंद्र 9949190769
70) देशी केळीसाठी ईंग्रजीत संपर्क करा—श्री.कुरीयनजी, कोट्टायम, केरळ 9446530839
71) देशी केळीसाठी कोंकणात मराठीत संपर्क करा—श्री.प्रकाश दातार 7038293839, श्री.दत्तराव शेलार 9527402724, 9403366585, श्रीमती स्मीता दळवी 9404993416. श्री.सुरेश पवार 9145043223, श्री,प्रमोद विचारे 9167671785, श्री.सदाशीव चव्हाण सुप्रिया नर्सरी,9421016320,श्री.निलेश पेडनेकर 9421645796, श्री.अनंत सावंत 9404162541, डाॅ.मंदार गिते 9422595512,, सई निकम 8080229007, श्री,संजीव म्हात्रे
9969899085
72) जीवामृतावरील देशी केळी,करवंद व देशी नारळ—डाॅ.आनंद कोपरकर,कोपरकर नर्सरी,दापोली, जि.रत्नागिरी 9422431258, डाॅ.सुहास कोपरकर 9422431265
73) जीवामृतावरील देशी केळी,देशी नारळ,करवंद
आशिका नर्सरी,श्री.अरविंद अन्ना अमृते, दापोली, जि.रत्नागिरी 9422443740
74) केळी,दाळींब—श्री.ज्ञानेश्वर हरीश्चंद्र सुकळकर, मु.पो.तुरखेड ता.अंजनगाव सुर्जी, जी.अमरावती
9767993986
75) केळी तूर मोसंबी—श्री,रुपेश आगरकर मु.पौ,लोणी,ता.वरुड जि.अमरावती 9403882816
76) देशी केळी,शेवगा,ऊस,खपली गहू,अनेक देशी जातींचे संकलन
श्री.समीर राजाराम झांजुर्णे,मु.पो,तडवळे ता.कोरेगाव जि.सातारा 9922910326
77) केळी—अमित डेहनकर, मु.पो,तळेगाव दशसहस्र,ता.चांदूर रेल्वे जि.अमरावती 9673689161
78) केळी,अद्रक,हळद—श्री.किशोर राऊत,मु.पो,बोरगाव दोरी ता.अचलपूर जि.अमरावती 9422354930
79) केळी—श्री.शिवाजीराव देशमुख,मु.पो.बारड ता.मूदखेड जि.नांदेड 9763631122
80) केळी—श्री.विश्वेश रावेरकर, मु.पो.ता.रावेर जि.जळगाव 9881737970,  8329325774
81) केळी—श्री.हर्षल चौधरी मु.पो.आव्हाणे,ता.जि.जळगाव 7218983534
82) केळी—श्री.दीपक महाजन,मु.पो.नगरदेवळा,ता.पाचोरा ,जि,जळगाव 9975696910
83) केळी—श्री.विष्णू भिरुड मु.पो.निंभोरा, ता.रावेर जि.जळगाव 9764277708,  9975168530
84) केळी कंद उपलब्ध—श्री.विनोद बोरसे,मु.पो.पिचरडे ता.भडगांव जि.जळगाव 9272159264
85)  केळी,शेवगा—श्री.संदीप धनगर मु.पो.चांदसनी,ता.चोपडा,जि.जळगाव 9765464343
86) केळी—श्री.योगेश लोखंडे,मु.पो.अट्रावल ता.यावल जि.जळगाव 9373412818
87) केळी अद्रक—श्री.राजेश माचेवार,मु.पो.अकोली जहागीर ता.अकोट जि.अकोला 9765173815
88) देशी केळी,पपई,वर्षभर नेसर्गिक भाजीपाला—श्री.गजानन मानकर मु.दापोली, ता.देवळी,जि.वर्धा
8390087224
89) केळी कंद उपलब्ध आहेत—श्री.गंगाधर गाढवे, मु.पो,भीमा टाकळी,ता,शिरुर जि.पुणे
9673199033,   9604528858
90) केळी अद्रक—श्री.निलेश अकोटकर मु.पो.लोणी बेनोडा ता,वरुड जि,अमरावती 7721090028
91) केळी—श्री.अरुणपंत ईरवे,मु.पो,वाडेगाव ता.वरुड जि.अमरावती 7798239854
92) केळी,ऊस,हळद,संत्रा—श्री.मृदगल जायले, मु.मक्रमपूर पो.उमरा,ता,अकोट,जि.अकोला 9850630578,  7391929308
93) केळी,संत्रा—श्री.महेंद्र मिरगे, मु.पो,सौंदळा ता.तेल्हारा जि.अकोला 9822542330
94) केळी शेवगा—श्री.प्रशांत थोरात मु.पो.ता.अंजनगाव सुर्जी जि.अमरावती 9421787641
95) ऊस रसवती व गूळाचा 419—श्री.जयसिंह ज्ञानोबा फरांदे, मु.पो. आनेवाडी ता.जावळी, जि.सातारा
9922640341
96) केळी,ऊस—श्री.सतीष खुबाळकर मु.पौ.खुबाळा ता.सावनेर जि.नागपूर 9552106538
97) केळी शेवगा—श्री.महादेव माळी,मु.पो.माळी मळा,सुपने,ता.कराड जि.सातारा 7588685967
98) देशी लाल रसवंतीचा ऊस, अद्रक—श्री.अरूण माने,मु.पो.रहीमतपूर ता.कोरेगाव जि.सातारा 9860298578
99) केळी कंद उपलब्ध आहेत— श्री.अंकूश धाबेकर, मु.पो.नांदा ता.कोपरना जि.चंद्रपूर 9067526572
100) हादगा रोपे—अमर नळे,नर्सरी. मु.पो,आष्टगाव ता.राहाता जि.नगर 9822910195
 धन्यवाद

पंचस्तरीय फळबाग जंगल पाळेकर माॅडेल: लेखांक # 12

कृषी-ऋषी पद्मश्री सुभाष पाळेकर, अमरावती, महाराष्ट्र.
पंचस्तरीय फळबाग जंगल पाळेकर माॅडेल: लेखांक क्र. 12

मित्रांनो, आजपावेतो दिलेले सर्व बारा लेखांक आपण वाचले असतीलच. जर कोणता लेखांक उपलब्ध झाला नसेल तर मला माझे वरील व्हाॅट्स अॅप नं.9850352745 वर आपल्या व्हाॅट्स अॅप नंबरवरुन संदेश पाठवावा. म्हणजे मला तो लेखांक पाठविता म्हणजे फाॅरवर्ड करता येईल. आपली माॅडेल उभे करण्याची पूर्वतयारी झालेलीच असेल. नसेल तर लगेच करावी. मुख्य पाऊल म्हणजे बी किंवा रोपे हाताशी करणे. त्यासंबंधात खालील पत्यावर संपर्क करा. बी जून जुलै मध्ये लावायचे आहे व रोपे आगष्ट सप्टेंबर मध्ये व द्राक्ष छाटकलम आॅक्टोंबर मध्ये लावायचे आहे, पर्याप्त वेळ हाताशी आहे. ह्या माॅडेलमध्ये असे नियोजन केले आहे की आपण शेतात लागणारी सर्व संसाधने व घरी खाण्यासाठी लागणारे सर्व अन्नधान्य ह्या माॅडेलमध्येच सतत उपलब्ध होत राहतील. ह्या एक एकरच्या माॅडेलमध्ये मसाला पदार्थ उपलब्धीसाठी आपण एकदोन ठिकाणी एक एक रोप दालचीनी, जाळफळ, लवंग, विलायची, काळी मिरी, तमालपत्र, गोडनींब, नागेशर सुद्धा प्रयोग म्हणून लावणार आहोत.
सुभाष पाळेकर नैसर्गिक शेती तंत्राने पिकविलेले बी किंवा कंद किंवा रोपे कुठे मिळतील ?
1) गावरानी कोरडवाहू बहुवार्षिक शेवगा—  श्री.शिराक पटेल,मु.देवकलोलता.जेठपूर जि.राजकोट सौराष्ट्र गुजरात 9725771135,  श्री.जे पी कोटाडीया 9825487797 श्री.तुषारभाई पीथीया 9898142113
2) श्री.प्रकाश लहासे, गावरानी बहुवार्षिक शेवगा, स्वदेशी कापूस, मु.पो.पहूर ता.जामनेर जि.जळगांव
9423937136
3) श्री.सुनिल शिंदे शेवगा,मु.पो.बावी ता.वाशी जि.उस्मानाबाद 9623687111
4) श्री.भगवान रामराव जाधव, शेवगा,ऊस,दाळींब मु.कौडगांव ता.अंबड जि.जालना 8308677207
5) श्री.भाऊराव आसाराम चव्हाण,शेवगा मोसंबी,मु.गोला,ता.अंबड जि,जालना 9422229177
6) श्री.राजेंन्द्र अण्णाप्पा धनवडे, शेवगा,
ऊस,केळी,मु.पो.जरळी, ता.गडहिंग्लज जि.कोल्हापूर 7038227198
7) श्री.बाबासाहेब भाऊसाहेब फोपसे, शेवगा, ऊस, लसून, पपई, मु.पो.तामसवाडी ता.नेवासा जि.नगर
9404978491
8) श्री.आर.एन.महाजन, शेवगा, केळी, मु.वाडे ता.भडगांव जि.जळगांव 9422275264
9) श्री.संदीप धनगर, शेवगा,केळी, मु.चांदसनी, ता.चोपडा, जि.जळगाव 9765464343
10) श्री,मनोज काशीनाथ पाटील, शेवगा, अद्रक,खपली गहू, मु.लोणी अडावद ता.चोपडा जि.जळगांव
9423977272,  9823010521
11) श्री.महम्मद हनीफ, शेवगा,तूर, मु.अलूर ता,ऊमरगा,जि.उस्मानाबाद 9921580808-भाऊ अब्दूल
12) श्री.नानाराव लिंबाजी घुगे, शेवगा, हळद,एरंड,लसून,बंसी गहू,दाळींब,मु.पो. वासंबा, ता,जि.हिंगोली 9420885802
13) श्री.शिवराज दादासाहेब कडू, शेवगा, ऊस,गूळ,चवळी,दाळींब, मु.पो.बाभूळखेडा, ता.नेवासा, जि.नगर
7776061951
14) श्री.विलास भानुदास लबडे, शेवगा, चवळी,दाळींब मु.गोंधवणी,ता.श्रीरामपूर जि.नगर    9822499060
15) श्री.वैभव अशोक नवले, शेवगा ओडीसी, हळद,पपई,भाजीपाला, मु.पो.आढळगांव ता.श्रीगोंदा जि.नगर
8691999333
16) श्री.सुहास बाळासाहेब पवार,शेवगा, लिंबू, ऊस,दाळींब, मु.पो.विळद ता.जि.नगर  8796955862
17) श्री,अमोल सीताराम मोरे, युवराज लोंढे, शेवगा,,लिंबू, ऊस,जवस, कुळीथ, खपली गहू,दाळींब,मु.पो,भांबोरा ता.कर्जत जि.नगर 9890763455, 9763133874
18) श्री.प्रदीप पोपटराव बारवकर,शेवगा, मिरची,ऊस, दाळींब, मु.विठ्ठलवाडी देऊळगाव, ता.दौंड जि.पुणे
9665733782
19) श्री.गणेश बाळासाहेब सासवडे, शेवगा, ऊस, भाजीपाला, बंसी गहू मु.पो.पिंपळे जगताप,ता.शिरूर जि.पुणे
9923545252
20) श्री.नीतीन सावंत, शेवगा, मु.कुंडलपूर ता.तासगाव जि.सांगली 7887486673
21) श्री.अशोक भांगे, शेवगा ओडीसी,मु. शेटफळ ता.मोहोळ जि.सोलापूर 7972669277
22) श्री.महेश पवार, शेवगा ओडीसी, ऊत्पादन व निर्यात करतात, मु.पो.पवारवाडी,रावळगाव चाॅकलेट कारखाना जवळ, ता.मालेगाव जि.नाशिक 7218983431,   9764266447
23) श्री.प्रशांत पवार, शेवगा, मु.बेलकुंड ता.औसा जि.लातूर 9767836513
24) श्री.गोकूळ बाबासाहेब जाधव, शेवगा, दाळींब, मु.पो.कंडारी, ता.परांडा. जि. उस्मानाबाद 9970460143
25) श्री.ताणाजी सरगर, शेवगा दाळींब, मु.पो.बाज ता.जत जि.सांगली 9011037500
26) श्री.किशोर काळे, शेवगा वसंत जात 12 एकर उत्पादन व निर्यात करतात.
मु.पो.पिलीव, ता.माळशिरस जि.सोलापूर 9309748907
27) श्री.भरतसिंग राजपूत, शेवगा, गावरानी फाफडा मिरची, दाळींब, मु.वैंदाणे, ता.जि.नंदुरबार 7744012774
28) श्री.समाधान ठुबे, शेवगा,दाळींब, मु.पो.पिंपरखेड, ता.चाळीसगाव जि.जळगाव 9860626810
29) सौ.मनीषाताई अरुणपंत जाधव, शेवगा, चवळी, मु.पो.लांबोटा, ता.निलंगा जि.लातूर 8380080091
30) श्री.नामदेव बाबुराव घाडगे, शेवगा, दाळींब,मु.धोंडीवाडी, ता.खटाव जि.सातारा 9922417745
31) श्री.दीपक हनुमंत वाघ, शेवगा, ऊस, दाळींब, मु.पो.वाठार बुद्रुक ता.खंडाळा जि.सातारा  8530753827
32) श्री.विठ्ठलराव जाधव, शेवगा, अद्रक, मु.सावरगाव, ता.मानवत, जि.परभणी 9767977296
33) श्री.सोपान विठ्ठलराव आभाळे, शेवगा,दाळींब, मु.पो.मढी खुर्द, ता.कोपरगाव जि.नगर 9422181117
34) श्री.संदीप गाडे पाटील, शेवगा,दाळींब मु.भिंगारे ता.येवला जि.नाशिक, 9921163270,    9657150777
35) श्री.संजय सागर, शेवगा, दाळींब, मु.सागर मळा, पो,ता.आटपाडी, जि.सांगली  9420453820
36) श्री.शामराव पवार, शेवगा,ऊस, दाळींब, मु.पो.कुप्पा, ता.वडवणी, जि.बीड 9637985574, 7499092993
37) श्री.विलास नारायण भरगुडे, शेवगा,ऊस,केळी,पपई, मु.पो.पळशी ता.खंडाळा, जि.सातारा 9921580122
38) श्री.दत्ता ईंदलकर, शेवगा, मु.चव्हाणवाडी,पो.टेंभूर्णी,ता.माढा, जि.सोलापूर 9766307755
39) श्री.शहाजी पवार, शेवगा, केळी,मु.पौ पाटसावंगी, ता,भूम जि.उस्मानाबाद 7350181104
40) श्री.सुरज पंचबुध्ये, शेवगा, केळी, हळद,मु.हिवरी खेत, ता.तेल्हारा जि.अकोला 9970072962
41) श्री.दिलीप पाथरे,शेवगा, संत्रा, मु.पो.हनुमंतखेडा, ता.अचलपूर जि.9096806841
42) श्री.बाळासाहेब उभाळ, शेवगा, हळद, संत्रा, मु.पो.भिलोना,ता.अचलपूर जि.अमरावती, 9064339033
43) श्री.रविंद्र भुयार, शेवगा,हळद,अद्रक, केळी,पसर्‍या भुईमूंग, वर्षभर भाजीपाला, गावरानी मिरची ,मु.पो.येणी पांढरी ता.अचलपूर जि.अमरावती  9765034506  9766936558
44) श्री.शशीकांत निचीत, शेवगा, ऊस, भाजीपाला, मु.पौ.वडनेर खुर्द,ता.शिरूर जि.पुणे 9767352247
45) श्री.ज्ञानेश्वर जगताप,शेवगा, मु.पौ.पिंपळगाव बसवंत जि.नाशिक 9921696464    8308124719
46) श्री.सुहास दादा फुले , शेवगा,हादगा, केळी,मु.पो.मोरोची, ता.माळशिरस, जि,सोलापूर 9421029024,   8975737226
47) श्री.मधुकर पीसाळ, शेवगा वसंत, झुडुपी चवळी, मु.पो.होळ ता.बारामती, जि.पुणे, 9373589233
48) श्री.शरद शिंदे, देशी शेवगा ओडीसी, नारळ,झुडुपी चवळी, दाळींब, मु.पो.मोडनिंब, ता.माढा, जि.पुणे
9028598955
49) श्री.अनिरुद्ध पाटील, शेवगा,दाळींब, मु.पो.तारसाळी, ता.सटाणा, जि.नाशिक 9921242995
50) श्री,मच्छींद्र फडतरे, देशी शेवगा, देशी केळी मु.पो.बेलवाडी, ता.कराड जि.सातारा  9511742454